Wszystko o umaszczeniach u wyżłów niemieckich szorstkowłosych

Autorem grafik i opracowania jest Olesya Nedelcheva (hodowla DD Egermaster), której serdecznie dziękuję za możliwość przetłumaczenia opracowania na język polski.

Dopuszczalne przez wzorzec rasy FCI 98 umaszczenia (fenotyp):

• brązowy (z białą plamą na klatce piersiowej lub bez (Braun mit Abz./Bfl., Solid Braun),
• brązowy deresz (Brown roan/Braunschimmel – Brsch),
• czarny deresz (Black roan/Schwarzschimmel-Schwsch), oraz
• jasny deresz (Light roan/ Hellschimmel).

Deresz (roan/schimmel) jest ważną cechą w umaszczeniu wyżła niemieckiego szorstkowłosego. Charakteryzuje się mieszaniną kolorów (brązowego lub czarnego) z białym (są to te miejsca, które widzimy u nowonarodzonych szczeniąt). Deresz może mieć też brązowe łaty (lub czarne). Należy podkreślić, że duże, czyste białe łaty nie są dereszem. Dopuszczalne białe plamy mogą być małe i rozmieszczone na niewielkich obszarach, np. na głowie, ogonie.

Wszystkie dopuszczalne umaszczenia (fenotyp – czyli to co widzimy):

• Solid brown (with or without patch on chest – Braun mit Abz. /Braun) – brązowy (z białą plamą na klatce piersiowej lub bez)
• Brown roan (Braunschimmel – Brsch) – brązowy deresz
• Black roan (Schwarzschimmel – Schwsch) – czarny deresz

Jasny deresz to umaszczenie jaśniejsze niż typowy brązowy lub czarny deresz, w którym mogą występować łaty brązowe / czarne. Określenia tego umaszczenia dokonuje się, kiedy pies jest już dorosły. To umaszczenie nie jest notowane w rodowodzie.

Trzeba także wspomnieć o innym typie deresza – o ciemnym dereszu. Czasami można spotkać psy, które wydawałoby się są umaszczenia jednolicie brązowego, ale pochodzą z kojarzenia dwóch brązowych dereszy. W tym przypadku psy mają dużo bardziej intensywną maść i większą ilość koloru brązowego niż dereszu. Jeśli nie jesteś pewny koloru umaszczenia, musisz zobaczyć zdjęcie psa, kiedy był szczenięciem.

Część I. Dziedziczenie typów pigmentu (czarny lub brązowy)

W tym przypadku rozpatrujemy Locus B:
B- dominujący czarny pigment i b- recesywny brązowy pigment (dominujący cały czas jest oznaczany wielką literą, a recesywny małą). W rasie (wnsz) możemy parować psy o umaszczeniu czarny deresz i brązowy deresz.
Czarny deresz (schwsch) może być łączony tylko z brązowym dereszem. W tym przypadku wszystkie czarne deresze są heterozygotami (Bb – genotyp), co oznacza, że są nosicielami brązowego pigmentu.
Wszystkie brązowe deresze są homozygotami (bb) i nie są nosicielami czarnego pigmentu.

Istnienie Locus B i sposób jego dziedziczenia potwierdzają wyniki badań molekularnych.

Każde szczenię otrzymuje jeden gen od ojca i jeden gen od matki.

1. Brązowy deresz (Brsch) x Brązowy deresz (Brsch)

Oboje rodzice są recesywnymi homozygotami – bb. Wszystkie szczenięta mają ten sam gen: recesywny homozygotyczny –bb i fenotyp – brązowy deresz.
Kojarzenie dwóch brązowych dereszy nigdy nie da szczenięcia o umaszczeniu czarny deresz.

2. Brązowy deresz (Brsch) x czarny deresz (Schwsch)

Jedno z rodziców jest homozygotycznym brązowym dereszem – bb, drugie heterozygotycznym czarnym dereszem –Bb. Z takiego kojarzenia możemy otrzymać dwa rodzaje umaszczeń – czarny deresz i brązowy deresz.

Część II. Alokacja pigmentu na ciele (plamy)

S- (jednolicie) brązowy, Si – Irlandzkie plamy (z plamą na kufie, klatce piersiowej, łapach, końcówce ogona), sp- brązowy deresz (z łatami), sw- skrajnie biała plamistość, miejsca występowania koloru ograniczają się do głowy i nasady ogona.

S>Si>Sp>sw

W tym przypadku rozważamy Locus S.

Wyżły niemieckie szorstkowłose o różnych rodzajach umaszczenia i rozmieszczenia łat mogą być ze sobą kojarzone:
brązowy deresz z jednolicie brązowym,
jednolicie brązowy z jednolicie brązowym,
brązowy deresz z brązowym dereszem.

Typy genotypów:

1. Brązowy (z białą plamą na klatce piersiowej lub bez) dominująca homozygota – SiSi (jest możliwa jeśli oboje rodzice mają jednolicie brązowe umaszczenie). Te psy nie są nosicielami dereszu.
2. Brązowy (z białą plamą na klatce piersiowej lub bez) dominująca heterozygota – Sisp. Nosiciel dereszu.
3. Brązowy deresz – recesywna homozygota – nie jest nosicielem umaszczenia (jednolicie) brązowego. 

1. Brązowy deresz x brązowy deresz.

Oboje rodzice są recesywnymi homozygotami – spsp. Wszystkie szczenięta mają ten sam genotyp – recesywny homozygotyczny – spsp i ten sam fenotyp – brązowy deresz.

Dwa brązowe deresze nigdy nie dadzą szczeniąt o jednolitym umaszczeniu. 

2. Brązowy deresz x jednolicie brązowy z lub bez plamy na klatce piersiowej (Solid brown / Braun m. / o. Bfl.)

Istnieją dwie różne opcje dla tego kojarzenia:
a) Jedno z rodziców, jednolicie brązowy dominująca homozygota SiSi (oboje rodzice tego psa byli jednolitymi brązami) nie jest nosicielem dereszu, a drugi z rodziców to recesywna homozygota brązowy deresz- spsp. Wszystkie szczenięta będą jednolicie brązowe, ale będą nosicielami dereszu – SiSp. 

b) Jedno z rodziców jest jednolicie brązową heterozygota. Z tego kojarzenia szczenięta mogą być –jednolitymi brązowymi heterozygotycznymi nosicielami dereszu i homozygotycznymi brązowymi dereszami. 

3. Brązowy z białą plamą na klatce piersiowej lub bez (Braun m./ o. Bfl.) x brązowy z białą plamą na klatce piersiowej lub bez (Braun m./ o. Bfl.)

Istnieją trzy różne opcje dla tego kojarzenia:
a) Jedno z rodziców ma umaszczenie jednolicie brązowe, jest dominującą homozygotą SiSi (oboje rodzice tego psa byli jednolitymi brązami) i nie jest nosicielem dereszu. Drugi rodzic jest jednolicie brązowy heterozygotyczny Sisp, nosiciel dereszu. Wszystkie szczenięta będą całe brązowe. Część z nich będzie nosicielami dereszu, a część będzie homozygotycznymi jednolitymi brązami SiSi (nie będą nosicielami dereszu). 

b) Rodzice tego miotu mają umaszczenie jednolicie brązowe – dominująca homozygota SiSi, nie są nosicielami dereszu. Wszystkie szczenięta będą brązowe. Wszystkie z nich będą jednolicie brązowymi homozygotami SiSi (nie będą nosicielami dereszu). 

c) Oboje rodzice to jednolicie brązowe heterozygoty Sisp, nosiciele dereszu. Część szczeniąt z tego kojarzenia będzie jednolicie brązową heterozygotą – nosicie dereszu, część będzie jednolicie brązową homozygotą SiSi (nie będą nosicielami dereszu), a część będzie recesywnymi homozygotami brązowego dereszu- spsp. 

Część III. Zabronione krycia

Verein Deutsch Drahthaar e.V. w Niemczech zabronił kojarzenia psów o umaszczeniu czarny deresz x czarny deresz i czarny deresz x jednolicie brązowy. Genetyka wyjaśnia dlaczego.

1. Czarny deresz (schwsch) x czarny deresz (schwsch)

Oboje rodzice to czarne deresze, które urodziły się z legalnych kojarzeń są heterozygotami Bb (nosiciele brązowego pigmentu).
Możemy oczekiwać 3 typów umaszczenia:
1- brązowe deresze homozygoty,
2- czarne deresze heterozygoty Bb (nosiciele brązowego pigmentu)
3 – czarne deresze homozygotyczne BB (nie są nosicielami brązowego pigmentu) – te psy nigdy nie dadzą brązowych szczeniąt. Pies z tym genotypem będzie dawał tylko czarne umaszczenie we wszystkich kombinacjach. 

2. Czarny deresz x jednolicie brązowy z białą plamą na klatce piersiowej lub bez

Istnieją dwie różne opcje dla tego kojarzenia:
a) Czarny deresz (Schwsch) Bbspsp x jednolicie brązowy heterozygotyczny (bbSisp)
W rezultacie w miocie pojawiają się szczenięta o genotypach i fenotypach: czarny deresz – Bbspsp, brązowy deresz – bbspsp, jednolicie brązowy – bbSisp i jednolicie czarny- BbSisp (który jest wadliwym umaszczeniem wg wzorca FCI 98) 

Zabronione kojarzenia psów:
Czarny deresz (Schwsch) x jednolicie brązowy (Braun m.bfl) 

b) Czarny deresz (Schwsch) x jednolicie brązowy homozygotyczny (bbSiSi)

W rezultacie wszystkie szczenięta będą jednolicie czarne i jednolicie brązowe o następującym genotypie: jednolity czarny (wadliwy) BbSisp i jednolity brązowy – bbSisp. 

Część IV. Umaszczenia, których nie dopuszcza wzorzec (dyskwalifikujące z hodowli), wadliwe.

Czasami w rasie można spotkać niestandardowe umaszczenia. W tej części należy pamiętać, że istnieje główny locus, który determinuje umaszczenie psa (A, E, K). Locus B określa feomelanina (czarny, brązowy pigment) i locus S (niezależnie od „głównego” koloru).
Wszystkie psy mają 2 rodzaje pigmentu nadającego kolor – feomelaninę i eumelaninę. Feomelanina może być czarna lub brązowa (jak to określa locus). Feomelanina kontroluje włos, skórę, oczy, brwi, wargi, pazury i opuszki. Eumelanina jest żółtym pigmentem i ma wpływ tylko na włos. Biały – to brak koloru lub brak pigmentu. Wszystkie umaszczenia są efektem połączenia tych dwóch rodzajów pigmentów.

1. Jednolity czarny. Jak wspomniano wcześniej, psy z tym umaszczeniem mogą urodzić się z zabronionego krycia czarny deresz x jednolity brązowy. Wszystkie te przykłady dają genotyp BbSisp. 

2. Tricolor.

Bardzo rzadko można spotkać umaszczenie tricolor w czystym legalnym miocie dwóch rodziców czystej rasy. Co hodowca musi wiedzieć o tricolorze?

A. Jeśli z psa o umaszczeniu tricolor usunie się cały biały kolor to otrzymamy psa czarno-podpalanego (lub brązowo-podpalanego) co jest zapisywane jako pies o umaszczeniu Black-and tan (lub brown and tan). Wszystkie żółte znaczenia podpalania są w tych samych określonych miejscach: wokół oczu, warg i dolnej części pyska, na policzkach, klatce piersiowej, przodach łap, wewnętrznej części uszu, pod ogonem. Umiejscowienia podpalania można zaobserwować u ras o umaszczeniu czarny podpalany np. Jagdterrier, Seter szkocki Gordon, Rottweiler, itd. Kiedy kojarzymy podpalane psy z niejednolicie umaszczonymi, możemy otrzymać szczenięta o umaszczeniu tricolor (np. fox terrier, beagle, seter angielski, cocker spaniel, etc.). Należy pamiętać, że podpalania mogą być widoczne tylko w „pigmentowanych” miejscach (nie białych).
Genetycznie, w tym przypadku dyskusja musi dotyczyć 2 locusów: A i K. Istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że wszystkie wnsz mają gen podpalania zlokalizowany w locusie A oraz wszystkie psy w rasie są homozygotami (tan) w tym locusie i mają genotyp: atat. Ten gen nazywa się Agouty on redukuje czarny kolor. Funkcją tego genu w locusie A jest hamowanie produkcji czarnego pigmentu, co automatycznie uruchamia produkcję koloru sable. Jest to najsilniejszy locus genu Ay, silnie hamujący produkcje czarnego pigmentu.

Locus K:
K – gen o dominującym kolorze czarnym/brązowym (umaszczenie na całym ciele brązowe lub czarne)
kbr – gen umaszczenie pręgowane
k – gen o normalnej alokacji koloru na sierści.

Gen K sprawia, że pies ma czarne umaszczenie. Jest silniejszy niż w innych locus. Pies może mieć umaszczenie płaszczowe z czerwonym (red sable), czarne podpalane lub dziczy kolor w swoim genotypie, ale nie jest oczywiste, że gen K znajduje się na tym locus. Istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że większa część wnsz to homozygoty KK. Bardzo rzadko zdarza się, by wnsz miał heterozygotyczny genotyp Kk, więc pies będzie wyglądał jak normalny wnsz bez znaczeń tricolor, ale gdy kojarzy się dwa heterozygotyczne psy to część szczeniąt będzie umaszczenia tricolor.

W tym momencie staje się oczywiste, że oboje rodzice szczeniąt są nosicielami k (tricolor). Takie kojarzenie kategorycznie nie może być powtórzone. Trzeba też zdawać sobie sprawę, że część szczeniąt z takiego miotu będzie nosicielami genu/cechy tricolor.

Tricolor (i czarny podpalany) możemy spotkać u niektórych ras wyżłów. Dlatego nie jest zaskoczeniem, że możemy natknąć się na to u wnsz. Czarny podpalany – seter szkocki gordon, tricolor – seter angielski, francuski breton, wyżeł niemiecki krótkowłosy, które mają uznane umaszczenie tricolor we wzorcu FCI. 

3. Pomarańczowy (żółty) deresz lub cały żółty.

Rzadziej niż tricolor występuje żółta maść u wnsz bez czarnego lub brązowego koloru, ale z pomarańczowymi (żółtymi) łatami i dereszem (podobne umaszczenie mają Spinone Italiano). Te szczenięta nie są często widywane, ich występowanie jest rzadkie i większość z nich po urodzeniu jest poddawana eutanazji.

Locus E jest jednym z głównych locus warunkujących umaszczenie. Locus koloru uruchamia produkcję czarnego lub brązowego pigmentu. Największy odsetek populacji wnsz jest homozygotyczny dominujący pigment E (standardowy czarny lub brązowy). Locus E nie ma aktywnych alleli np. pies z genotypem heterozygotycznym Ee, będzie wyglądał jak standardowo umaszczony wnsz. Ale gdy połączymy ze sobą dwa heterozygotyczne psy to cześć szczeniąt będzie homozygotyczna recesywna ee i będzie koloru pomarańczowego (żółtego). Taki pies może być umaszczenia żółty (pomarańczowy) z łatami lub jednolicie żółty (pomarańczowy) w zależności od umaszczenia rodziców. Czasami pomarańczowy (żółty) może być bardzo jasny i wygląda jak biały. Wtedy wiadomo, że oboje rodzice pomarańczowego (żółtego) szczeniaka są nosicielami ee. Takie kojarzenie nie powinno być powtórzone. Ponadto szczenięta z tego miotu będą nosicielami genu żółtego (pomarańczowego). Również rodzice są nosicielami ee żółtego (pomarańczowego) i mogą przekazać taki sam kolor w kojarzeniu z zupełnie innym psem.
Allel e występuje u niektórych ras wyżłów zatwierdzonych przez standard FCI – English Setter, Irish Setter, Irish Red and White Setter, Pointer, Spinone, Vizsla, Bracco, French Brittany Spaniel 

4. Psy o białym umaszczeniu.

Verein Deutsch Drahthaar (oraz standard rasy FCI) zabrania używania w hodowli psów białych bez dereszu lub psów mających duże białe łaty. Czysta biała łata nie może być większa niż piłka tenisowa (około 6-7cm).

Ten kolor może pojawić się z dwóch powodów:
1. Jeśli pies ma białą plamę bez dereszu i ma tylko rzadkie plamki w kolorze czarnym / brązowym to oznacza normalną fizjologię, ale nie spełnia standardu FCI. 

2. Deresz z czystą białą łatą.

Białe plamy w środkowej linii ciała są fizjologicznie normalne (głowa, szyja, ogon). Biała łata na tułowiu nie jest normalna. Wiąże się to z migracją melanoblastów i zamknięciem komórek naskórka na penetrację pigmentu. Możliwe też, że obecność tych łat może wyjaśnić zjawisko mozaikowatości (somatyczna mutacja DNA / uszkodzenia lub nieprawidłowości w chromosomach). Psy z takiego typu białymi łatami nie mogą być używane w hodowli. 

CAŁOŚĆ PREZENTOWANEJ STRONY INTERNETOWEJ STANOWI WŁASNOŚĆ PATRYCJI WŁODARSKIEJ I JEST UTWOREM W ROZUMMIENIU USTAWY Z DNIA 4 LUTEGO 1994 R. O PRAWIE AUTORSKIM I PRAWACH POKREWNYCH (Dz. U. Nr 90, poz. 631). ŻADNA JEJ CZĘŚĆ NIE MOŻE BYĆ ROZPOWSZECHNIANA LUB KOPIOWANA W JAKIKOLWIEK SPOSÓB (ELEKTRONICZNY, MECHANICZNY, PAPIEROWY LUB INNY) BEZ PISEMNEJ ZGODY PATRYCJI WŁODARSKIEJ.